W czasie powstania styczniowego (a także kilka lat wcześniej) na ziemiach polskich nastąpił gwałtowny rozwój techniki fotograficznej, narodziła się też fotografia polityczna. Słynne tableau wykonane prze Karola Bayera, przedstawiające zdjęcia pięciu poległych podczas manifestacji 27 lutego 1861 r., stało się ikoną buntu przeciwko zaborcy i wizerunkiem organizującym wyobraźnię zbiorową. W czasie powstania wykonano bardzo wiele fotografii – powstańcy, którzy planowali dołączyć do walczących oddziałów pozowali w nieraz w pełnym rynsztunku, z towarzyszami broni. Fotografie te bywały później jedyną pamiątką po uczestnictwie w powstaniu lub po poległych powstańcach. Przekazywane z rąk do rąk silnie oddziaływały na społeczeństwo i stały się częścią mitu powstańczego. Bardzo chętnie utrwalali swoje wizerunki przywódcy powstania: Romuald Traugutt, Ludwik Mierosławski czy generał Marian Langiewicz.  Dzięki zachowanym fotografiom wiemy, jak wyglądali członkowie Rządu Narodowego, a także powstańcy i konspiratorzy tego czasu, m.in.: Aleksander Waszkowski, Karol Majewski, Stefan Bobrowski, Zygmunt Padlewski, ks. Stanisław Brzóska, oficerowie Jarosław Dąbrowski i Andriej Potiebnia, Anna Pustowójtówna, Pelagia Zgliczyńska, Emilia Heurich, Tytus Chałubiński, Bronisław Szwarce i wielu innych. Zachowały się także fotografie Rosjan: Wielkiego Księcia Konstantego Mikołajewicza, historyka Nikołaja Berga, a nawet pułkownika Fiodora Tuchołki.  Zob. np. Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy. Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, cz. 1: Powstanie styczniowe, oprac. K. Lejko, Warszawa 2004;  A. Maciesza, Historia fotografii polskiej w latach 1839–1889, Płock 1972; A. Mazur, Historie fotografii w Polsce 1839–2009, Warszawa 2009.

Zdjęcia powstańców były także cennym materiałem dla rosyjskich śledczych. Jeden z nich, baron Płaton Fredericks, generalny policmajster Warszawy, zachował album z powstańczymi fotografiami na pamiątkę. Album, podpisany przez policmajstra „Pamiat’ matieża” („Pamięć buntu”) można obejrzeć w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Fotografia z okresu powstania styczniowego (jak również późniejsze) były niejednokrotnie inspiracją twórczości Władysława Terleckiego, często pojawiającym się motywem i tematem refleksji. Zob. A. Kramkowska-Dąbrowska, Fotografia w twórczości Władysława Terleckiego – jako wezwanie i wyzwanie, w: Historia i los. Szkice o twórczości Władysława Lecha Terleckiego, red. M. Kisiel, J. Warońska-Gęsiarz, E. Wróbel, Kraków 2022.