Bractwa szkaplerzne i różańcowe – rodzaje nieinstytucjonalnych formacji religijnych skupiających wiernych. Istotą tych zgromadzeń było manifestowanie wiary prostej, odmawianie gotowych modlitewek z książeczek lub modlitewników dla ludu, a także bazowanie na ludowych wyobrażeniach Maryi jako opiekunki strapionych.