Pirwſzy wiek ſwiátá pocżyna
ſie od Adámá do Noego/ według Zydow ieſt lath
1656. według Euzebiuſzá lat 2243. według Au=
guſtyná lat 2268. według wykłádácżow
Bibliey 2249.
GDy Pan Bog wſzechmogący/ będąc w Má
ieſtacie ſwoim przed cżáſy cżáſow/ wiecżny/ y wſzem
chwálebny/ pocżynał goſpodárſtwo ſwoie/ iáko prá=
wy ociec cżeládny. Ná pocżątku ſtworzył ieſt niebo
y zyemię/ to ieſt/ duchowne y cieleſne przyrodzenie/ y
ochędożył ie ſwiátłoſciámi Słońcem/ Mieſiącem/
Gwiazdámi/ y co okrąg iego w ſobie zámyka ku o=
zdobie ſwey/ o cżym w piſmie s. w ty ſłowá ſtoi.
¶ W pocżątku ſtworzył ieſt Pan Bog niebo y zye=
mię/ á zyemia byłá nicżemna á prożna/ y ciemnośći były nád przepáściámi
wodnymi/ á duch Páńſki ſpráwował wody. Y rzekł Pan Bog/W I. kſięgach
Moiże. w I. káp.
Niebo.
Zyemia. sſtań ſie ſwiá=
tłość/ y sſtáłá ſie ſwiátłość: vźrzał Pan ſwiátłość iż ieſt dobra/ y oddzyelił
ſwiátłość od ciemnośći/ á miánował ſwiátłość dniem/ á ciemność nocą/ y
sſtáło ſie wiecżor y ráno pirwſzy dzyeń etc. Poſtánowiwſzy Pan Bog ſwiát
według woley ſwey ſwiętey/ roſkazał źwirzętom powſtáć wielkim y máłym ro
zmáitych oſob/ y powſtáły á płodziły ſie po wſzytkim ſwiecie/ á dał im żyw
ność z zyemie wſzytkim/ áby potym były ku pożytku wſzemu ludu/Dobytek.
Ptacy. niektore ku

pokármu/ niektore ku ſzátom/ niektore ku robocie.Chrobáctwo. Takież y chrobactwu wſzel
kiemu wodnemu y zyemnemu kazał powſtáć/ y sſtáło ſie ták.
¶ Tu nam Pan okazał moc boſtwá ſwego napirwey w ſpráwie ſwey tákiey/
ále to nam zátrudnił wiedzyeć/ iáko ſie to ſpráwuie od niego przyrodzeniem
ſwoim/ bo to nie według ciáłá dano rozumieć/ iedno według duchá przez wiá=
rę/ przez ktorą bacżymy ſzyrokość dobroći Boſkiey roźlewáć ſie hoynie ná wſzy
tko/ ſtworzenie iego. Y wierzymy ſtąd wſzytko dobre poymowáć od niego/ po=
rucżáiąc mu káżdą rzecż w iego moc/ nie pytháiąc ſie dwornie onli ſtworzył
muchy/ chrobáctwo/ źwirzętá iádowite/ drapieżne/ bo tho z grzechem ieſt.
Wſzytkiemu temu ſtworzeniu on pánuie y roſkázuie/ y znáki boſtwá ſwego ná
niektorych náznácżył/ iáko ſie okázuie w Bázyliſzku/ ſrogość gniewu ſwego/
ktory wzrokiem zábija. We Lwie moc/ ktory ſobie przećiwnego vmorzy/ á po=
kornemu łáſkáwie ſie ſtáwi. W pthaku Pelikanie wielką dobroć á miłoſier=
dzye przećiw dzyeciom ſwoim. W ptaku Fenixie ktory nigdy nie vmiera/ wie=
cżność/ y ná wielu inych.
¶ Potym iáko dniá ſzoſtego oſobę cżłowiecżą żywą rozumną s ſztuki zyemie
ſtworzył/Adam ſtworzon ku podobieńſtwu ſwemu zá oſobliwe ſwe kochanie/ y nátchnął weń
duchá wiecżnego/ y sſtał ſie prętko cżłowiek z duſzą żywą nieśmiertelną. Po=
ſtánowił Ray mieyſce roſkoſzy miedzy rzekámi przyrodzonemi/ ktore zową/
Phizon/ Gánges/ Eufrátes/ Tygris ná wſchod ſlońcá/ do ktorego napirwey
Adámá pirwſzego cżłowieká przynioſł/ áby był od grzechu y śmierći oddzye=
lon/ á w błogoſłáwieńſtwie ná zyemi przebywał w mieyſcu roſkoſznym/ á przy=
kazał mu rzekąc:Nieſmiertelnoſć
cżłowiecża. S káżdego drzewá tu pożyway á iedz owoc/ ale s tego drzewá
iednego żywotnego niechay/ ábowim ktorego dniá by zákuśił owocu iego/ mu=
śiłby tego dniá vmrzeć. Ná ten cżás Adámowi nie było rownia ná ſwiecie/
przeto Pan Bog rzekł: źle ieſt ſámemu cżłowiekowi być/ vcżyńmy mu towá=
rzyſzá iemu ku podobieńſtwu. Vmorzył tedy Pan Bog Adámá ſnem/ á gdy
vſnął/ wyiął kość z boku iego á nápełnił ciáłem/ á ſtworzył z niey piękną oſo=
bę żeńſką/ ktorą gdy vźrzał rzekł: to ieſt teraz kość s kośći moich y ciáło s ciá=
łá mego/ będzye wezwaná żoná/ bo z mężá wzyętá ieſt/Ewá ſtworzoná
Iſſa virago. dla cżego opuśći cżło=
wiek oycá y mátkę/ á przyſtánie do żony ſwey/ á będą dwoie w iednym ciele.
Błogoſłáwił im Pan Bog mowiąc: rośćcie á mnożcie ſie/ á nápełniaycie zye=
mię á poſiadaycie ią/ á pánuycie ná niey wſzytkim rybom morſkim/ ptakom/ y
źwirzętom. Byli oboie nágich Adam y żoná/ á nie wſtydzili ſie zá to ſiebie.
¶ Ale cżárt ktory był przed tym nie dawno zrzucon z niebá dla pychy iego/ za=
zdroſcią poruſzon/ áby Pan Bog przybytkow niebieſkich s ktorych wypędzeni
ſą imi nie oſadzał/ vźrzał Ewę á oná chodzi po Ráiu lubuiąc ſobie/ pokuśił
ſie pirwey o nię/ iákoby mogł przez nię zruſzyć á odiąć nieśmiertelność cżłowie
cżą/ gdyby przeſtąpiłá ſwowolnie przykazánie Páńſkie/ wzyąwſzy ná ſię oſobę
wężową/ ktory ná ten cżás nachytrſzy był miedzy źwirzęty/ y rzekł k niey: Cże=
mu wam Bog zákázował nie ze wſzytkich drzew vżywáć owocu Ráyſkiego?
Rzekłá Ewá/ możem ze wſzytkich drzew pożywáć/ tylko z iednego co w poś=
rzodku Ráiu ieſt zákazał nam pożywáć/ mowiąc: iżbyſmy pomárli zárázem.
Rzekł wąż: Nie wierz themu byſcie pomárli/ bowiem Bog wie/ iż ktorego
dniá byſcie iedli s tego drzewá/ otworzyłyby ſie wáſze ocży ná wſzytko/ á byli=
byſcie iáko bogowie wiedząc złe y dobre. A ták niewiáſtá widząc drzewo y o=
woc iego przed ocżymá cudne y roſkoſzne/ rwáłá owoc z drzewá zákazánego á
iádłá y Adámowi podáłá/Grzech pirwy. ktory też z nią iadł/ y otworzone były ocży ich (iá=
ko cżárt powiedał) iż vźrzeli nágość ſwoię. Przeto vcżynili ſobie winniki z li=
ścia drzewá Figowego. A gdy ſie Pan Bog przechadzał po Ráiu ſkoro po po=
łudniu/ pokryli ſie Adam y Ewá/ Pan Bog záwołał: Adámie gdzyeś ieſt?
Adam rzekł/ głos twoy Pánie ſłyſzę/ ále wynidź nie śmiem żem nági. Rzekł
Pan: á ktoć oznaymił żeś nági/ byś był z drzewá zákazánego nie iadł/ nágo=

śćiby był nie poznał. Rzekł Adam: Miły Pánie/ tá niewiáſtá ktorąś mi dał
zá towárzyſzkę/ pirwey vrwáłá y iádłá/ potym mnie podáłá y iadłem tákież.
Rzekł Pan bog ku niewieſcie: Cżemuś to vcżyniłá? Oná rzekłá/ wąż mie zdrá
dził iżem iádła. Y złorzecżył Pan Bog wężowi/ mowiąc: Bądź przeklęty mie=
dzy wſzytkim ſtworzeniem żywym ná zyemi/ ná brzuchu ſie ſmykáć będzyeſz/ á
zyemię ieść do śmierći będzyeſz.Náznácżeny
Kryſtuſá
Swiaty Ieronym
kłádzye oną. Położę nieprzyiáźni miedzy tobą á niewiáſtą/
y miedzy plemieniem twoim/ á miedzy iey takież/ á ono podepce głowę twoię/
á ty będzyeſz ná vſadzye pięty iego Rzekł theż ku niewieſcie/ rozmnożę nędze
twoie/ w boleśći rodzić będzyeſz/ á pod mocą mężową będzyeſz. Rzekł theż ku
Adámowi/ iżeś wolał żony ſłucháć niżli mnie/ á ieść z drzewá zákazánego/ zlo=
rzecżoná zyemiá w vcżynku twoim/ ćirnie á oſet będzye tobie rodziłá/ gdy ná
niey będzyeſz prácował/ nie da tobie owocu doſkonáłego/ w pocie oſoby ſwey
będzyeſz pożywał Chlebá twego/ áż ſie wroćiſz do zyemie s ktorey ieſteś wy=
ſzedł/ ábowiem proch ieſteś y w proch ſie obroćiſz. Iuż miał Adam vmrzeć zá
rázem y w proch ſie obroćić ſkąd poſzedł/ według ſpráwiedliwośći/ by go był
Pan obietnicą ſwoią z łáſki ſwey nie wſkrześił znowu/ áby potomkowie iego o=
glądáli dziwną ſpráwę Páńſką/ y Máieſtat iego wielki/ ná ſwiecie będąc.
¶ Y wezwał Adam żonę ſwoię Ewą/ to ieſt/ mátką wſzytkich rzecży żywych.
Zrządził im Pan Bog odzyenie y wygnał z Ráiu mowiąc:Wygnan Adam
z Ráyu. Oto Adam sſtał
ſie iednym z nas/ wiedząc złe y dobre: Przeto ſnadź niechay poſle rękę ſwoię/
áby z drzewá żywotá vrwáłá owoc/ áby iadł z niego á był żyw ná wieki. A wy=
rzućiwſzy ie oſadził przed Ráiem roſkoſzy Anioły Cherubin/ y ogniſty miecż v=
ſtáwicżne/ áby ſtrzegli drogi drzewá żywotnego. Drzewo żywotne ieſt dwo=
ie/ iedno wiedzenia złego y dobrego/ á w tym ſie ſtáry zakon náyduie/ ktory zá=
wżdy z grzechem ieſt/ bo go żadny wypełnić nie może/ gdyż go Adam w Ráiu
będąc máiąc ciáło błogoſłáwione/ wypełnić nie mogł: á coż my dziś w tym
grubym ciele záráżonym grzechem mamy iemu doſyć cżynić. Drugie drzewo ży=
wotne ieſt Pan Kryſtus/ ktory nam przynioſł poſelſłwo dobre zakon łáſki/ z
duchá á z wody odnowiony krześćiánom wierzącym iemu. Iáko Adam nas
był vmorzył/ ták záſię Kriſtus ożywił/ o cżym w ſwiętym piſmie ſzyrzey ſtoi.
Co ſie tycże wężá tego ktory zdrádził Adámá/ Zydowie vcżeni nie zową go być
cżártem/ iedno proſto wężem (oni zową Azázáel) ták to wykłádá[iąc wſzelkie
ciáło náſze s przyrodzenia ieſt grube/ á cokolwiek ieſt przy nim źle ſpráwione=
go/ bywa to wężowi ná pokarm ktory ieſt pan ciáłá y krwie y kſiążę tego ſwiá=
tá/ w Lewityku zowie go kſiążę opuściáłych/ ktoremu theż powiedzyano w I.
kſięg. Moiżeſzow. Zyemię będzyeſz iadł po wſzytki dni żywotá twoiego. A Izái=
aſz: Proch chleb twoy/ to ieſt/ ciáło náſze z zyemie ſtworzone/ poki nie będzye
przemieniono w lepſze/ thák áby dáley nie było wężowi ále Bogu ſpráwione/
to ieſt/ s cieleſnego w duchowne przemienione/ według ſłow Páwłá s: Poſia=
no w zyemię co ieſt cieleſnego/ ále wſtánie co ieſt duchownego/ wſzyſcy wſtá=
ną/ ále ſie nie wſzyſcy odmienią/ bo drudzy zoſtáną ná wiecżny pokarm wężo=
wi. Tę to tedy máteryą grubą ciáłá pokarm wężow śmiercią precż ſkłádamy/
ktora potym w lepſze ſie nam obroći cżáſu zmartwychwſtánia/ á iuż ſie to bło=
goſłáwieńſtwo okazáło ná niektorych w tym żywocie ſpráwą Páńſką/ Eno=
chu/ Eliaſzu/ Moiżeſzu/ ktorych ciáłá ſą przemienione w przyrodzenie ducho=
wne: ći vſzli tey ſkázy cieleſney/ to ieſt/ nie sſtáli ſie pokármem wężowi.
¶ Wyſzedſzy z Ráiu Adam ſmutny z żoną ſwą/ ćieſzyli ſie przyrodzonemi kro=
tofilami zyemſkiemi ſtráćiwſzy wiecżne/ á zmieniwſzy dzyewicży ſtan/ poznał
cieleſnie żonę ſwoię Ewę. A ták látá piętnaſtego od ſtworzenia ich vrodził ſie
im pirwſzy ſyn Kain s ſioſtrą Kálmáną bliźniętá/Kain. s ktorą ſie potym oddał w
małżeńſtwo/ dopuśćił im tego Pan Bog dla rzadkośći ludzi ná ten cżás/ po
drugich piętnaſcie lat vrodził ſie im drugi ſyn Abel z Delborą dzyewką.Abel.
¶ Abel był dobry/ ſpráwiedliwy/ cnotliwy/ boiący ſie Bogá/ á około páſienia
dobytká ſie obierał/ s ktorego mleko y pirworodne dobytki Pánu Bogu ofiá=

rował. Ale Kaim był zły/ łákomy/ zadrośćiwy/ około roley ſie obierał/ s kto=
rey theż Pánu dzyeſięćinę dawał/ ále Pan Bog wdzyęcżniey ofiárę AbelowęDzyeſięćiná.
prziymował gdy ſie ſáma záżegáłá/ niż Káimowę co ią ſam zápalał. S they
przycżyny Kaim miał złe ſerce przećiw brátu Abelowi/ dla cżego Pan Bog
k niemu mowił: Cżemu ſie gniewaſz/ izaſz nie weźmieſz zapłáty kiedy będzyeſz
dobrze cżynił? ále ieſli zle/ wnet przed tobą grzech będzye/ wſzákże w twoiey
mocy ieſt grzech vcżynić álbo ſie go vſtrzedz/ tho ieſt/ wolnoć oboie vcżynić/
wſzák nád obiemá pánuieſz. Zayrząc łáſki Páńſkiey Kaim Abelowi/ rzekł k
niemu: Wynidźmy precż ná pole/ á tám powſtał przećiw brátu Kaim y zábił
go.Mężoboyſthw.
pirwſze. Potym Pan Bog rzekł k niemu: Gdzye ieſt twoy brát Abel? Ktory od=
powiedzyał iákoby z gniewu: Niewiem Pánie/ ázażem ia ſtrożem brátá me=
go. Rzekł Pan k niemu/ coś vdzyáłał/ áto głos krwie brátá twego woła do
mnie z zyemie. Przeklęthym będzyeſz zbiegiem y biegunem ná zyemi. Rzekł
Kaim ku Pánu, więtſza jeſt złość moiá niźlibych odpuſzcżenie záſłużył/ ká=
żdy kto mie naydzye zábije mie. Rzekł mu Pan Bog: Nie ták będzye nie/ ále
káżdy ktory zábije Kaimá ſiedmioráko będzye karan/ włożył znák Pan Bog
ná Kaimá trzęſienie głowy. Roſpácż.
¶ Wyſzedł tedy Kaim od oblicżnośći Bożey/ á ſzedł ná wſchod ſłońcá y mie=
ſzkał tám/ á gdy ſie roſpłodził/ wpráwował ſyny ſwoie ná łotroſtwá á drapie=
ſtwá (iáko Iozephus piſze) iż ze złego nábycia pánował/ y potomki ſwoie wſzy
tkich chytrośći náucżył/ y zálożył gránice zyemie od wielkiego morzá/ záłożył
też miáſto wielkie/ ktore od ſyná Enochá przezwał Enochią/ ktore mury ob=
tocżył/Enochia á tám wſzytki potomki ſwoie przywiodł/ ábowiem ná ten cżás ludzye
byli grubi á prośći á nágo chodzili/ nie máiąc obrony przećiw źwirzętom áni
ptakom drapieżnym/ áni od źimná odzyenia/ á tám ſobie od tych nieprzeſpiecż=
nośći obrony iákie mogły być ná then cżás napirwey wymyſláli/ tákież ſzopy/
doły/ s chroſtu/ s trzćiny/ z zyemie ſobie budowáli/ áby przez to żywoty ich prze=
ſpiecżnieyſze były.Moiżeſz. w iiij. A ták (iáko ſwięty Auguſtyn piſze) s tych dwu ſynow Adá=
mowych/ ty dwie mieſcie pocżątek napirwey wzyęły/ zyemſkie y niebieſkie/
zyemſkie ſobie obrał Kaim przez pracą łákomſtwá ná wſchod ſlońcá Eno=
chią/ á Abel niebieſkie przez ofiárę właſnego żywotá.Dwoie miáſto. A to był napirwſzy mę=
cżennik/ ktory kościoł Boży záłożył napirwey właſną ofiárą/ trwáiąc w ſwo=
iey ſpráwiedliwośći do oſtátniego cżáſu żywotá.
¶ Obacżywſzy Adam grzech ſwoy/ ktorym obráźił Páná ſwoiego/ iż nie tylko
nád nim/ ále y nád potomki iego Pan Bog ſrogość okázuie/ vſtáwił ſobie cię=
ſzkie pokuty y z żoną/ ktorymiby záſię ſwego ſtworzycielá mogli vbłágáć. Prze=
to Pan Bog racżył nań łáſką ſwoią záſię weźrzeć/ iż nie tylko mu pod moc dał
wſzytkimi rzecżámi władnąć ná ſwiecie/ álbo prorockiego duchá mieć/ wie=
dząc przyſzłe rzecży álbo wſzelkie náuki/ ále y ſwiętą Ewanyelią/Adam prorok. to ieſt/ poſel=
ſtwo dobre obiecał poſłáć wſzemu ludu ná zbáwienie z iego potomſtwá:/ tho
ieſt/ Páná Kriſtuſá/ ktory miał przydź ná ſwiát á zetrzeć głowę iego nieprzy=
iacielá wężá chytrego.Swiętey Ewán
ieliey náznácże=
nie. Stąd napirwey ſwięta Ewanyelia wzyęłá pocżątek/ w
ktorey wſzyſcy Krześćiánie mamy mieć nádzyeię pewnego zbáwienia/ iáko ten
Adam miał/ bo w iego pokutowániu ſrogim/ nie mogł go iuż więcey cżárt ni=
gdy námowić k ſwey woley. Piſzą też Doktorowie niektorzy/ iż Adam napir=
wey był ſtworzon w Syriey ná gruncie Dámáſzku/ zową campi Damaſceni/
y ná ty mieyſcá záſię przyſzedł gdy był z Ráiu wypędzon.¶ Adam gdzye
ſtworzon. W tym theż Dámá=
ſzku byłá Iudea zyemiá Zydowſka od Ieruzálem cżterzy dni chodu/ ziemiá ob=
fita y roſkoſzna práwie pośrzod ſwiátá. Tám w tym Dámáſzku mieſcie ſwięty
Páweł okrzcżon od Anániaſzá.
Adam máiąc lat dzyewięć ſet y trzydzyeśći/ wezwał
k ſobie żony y dzyeći/ opowiedzyał im rychłą śmierć ſwoię/proſząc ich a vpo=
minaiąc/ áby żyli w boiáźni Bożey/
á drogámi iego chodzili/ á s Kainem
ſynem żadnego towárzyſtwá nie mie=
li/ mowiąc że żadna rzecż zła do=
brim ſie opłáćić nie może iedno złym.
Powiedał też iż Pan bog miał dwie
pladze wielkie ná ſwiát ſpuśćić/ ie=
dnę przez wodę/ drugą przez ogień
dla złośći ludzkich/ zátym ſkonał.Adam vmárł.
¶ Adámow po=
grzeb.
Pogrzeb iego gdzye był rozmáicie po
wiedáią. Egiſipus piſze iż w Ebro=
nie Arbee w grobie Mármorowym/
gdzye też potym Pátriárchá Iakob pochowan z żoną y s ſyny. Drudzy piſzą ná
gorze Kálwáriey/ gdzye Pan Kriſtus ćirpiał nád iego grobem/ ábowiem Kri
ſtus ieſt wtory Adam/ iáko przez pirwſzego śmierć/ ták przez wtorego żywot
przyſzły/ á s tym ſie ſtoſuią ſłowá Apoſtolſkie gdzye mowi: Powſtań cżemu
ſpiſz/ powſtań od śmierći/ iuż cie pan Kriſtus ożywił y oświećił/ przeto v nog
Kriſtuſowych bywa znácżoná głowá Adámowá pod krzyżem od málárzow.
Látá od ſtworzenia pirwſzego cżlowieká 230.Wtory narod pá
ná Kriſtuſow. Vro=
dził ſie ſyn Adámowi imieniem Seth/ po zábitym Abelu á po Kaimie zbiegu.
Ten Seth był ſpráwiedliwy y ſwoie potomki dobrym obyćżáiom náucżał/
przeto ſpokoynie w ſwey zyemi mieſzkał. Ten napirwey od oycá ſwego Adámá
przewykł náukom y piſmu/ przygody powiedzyał ktore ná ſwiát miały przydź/
przeto był vcżynił w Syriey dwá ſłupy/ ieden ceglány/ drugi kámienny/ dla
powodzi kámienny/ á dla ogniá cegielny/ by ſie nie ſkáźiły/ ná ktorych nápiſał
ty przygody álbo plagi ktore miáły przyść ná ſwiát/ áby ſie ludzye chronili zło=
śći ná ſwiecie/ ceglány ſie ſkáźił/ ále kámienny ieſzcże y dziś ſtoi. A ták ten Seth
napirwey ludzyom vkazał drogę ku piſmu y gwiazdárſkim náukom ná ſwiecie.
Był żyw lat 105. z niego poſzli ći ſwięći Pátriárchowie: Enos ſyn ktory na=
pirwey pocżął chwalić modlitwámi Páná ſtworzycielá ſwoiego/Enos.
Narod trzeći. od tego E=
noſá poſzedł Káinan/Narod cżwarty. od ktorego poſzedł Málálehel/ od ktorego poſzedł Iá=
red/ od Iáredá Enoch/Málálehel.
Iáred.
Narod piąty. ten to prorokował w ty ſłowá: Oto przyſzedł Pan w
mocy ſwiętych iego/ ſądzić wſzytki z niemiłośćiwych vcżynkow ich. Tego to E=
nochá Pan Bog racżył wzyąć od oblicżnośći ludzkiey/ á poſtáwić go w Ráiu
zá iednego ſtrożá w ciele zupełnym/ á będzye thám áże do ſądnego dniá.Enoch wzyęt do
Ráyu. Tego
cżáſu był Lámech ſzoſty potomek Kaimow zły á obycżáiow ſkáżonych k temu
ſlepyLámech Kai
mow. Abowiem Pan Bog vſtáwił był małżeńſtwo Adámowi o iedney żenie
mowiąc: á będą dwoie o iednym ciele. Ale ten Lámech napirwey dwie żenie
miał nád vſtáwę Boſką/ iedná byłá Adá druga Sellá.Adá.
Sellá. Ten to Lámech zábił
prádzyádá Kaimá tym obycżaiem (iáko piſze Iozephus) Kazał ſie chłopcu
wieść w pole wzyąwſzy ſtrzelbę iáką ná ten cżás mieli áby źwirzę zábił/ nie dla
iedzenia/ bo ná ten cżás ludzye mięſá nie iadáli/ ále dla ſkorek ná kożuchy/ Ka=
im też w chrośćiku dybał ná źwirz/ chłopiec mnimáiąc by żwirzę/ náwiodł mu
ſtrzelbę ná ono mieyſce/ gdy ſtrzelił Kaimá tráfił y zábił/ á gdy ſie dowiedział
rozgniewał ſie/ zábił też y chłopcá iż mu kazał ſtrzelić.Kaim zábit. A gdy ſie náwroćił do
żon nárzekał mowiąc: Zábiłem Kaimá w ſwą ránę/ á chłopię ná ſwą potępę/
ſiedmiorę pomſtę wezmę o Kaimá á o mie wezmą ſiedḿdzyeſiąt y ſiedḿ/ pom
ſtę ſwoię to ieſt: Kaimow ſiodmy potomek był Lámech/ á Lámech miał ze
dwu żon potomkow 77. wſzyſcy przez plagę powodzi zginęli. Miał ſyny z żony
Ady Iábál y Iubál/Iábál/ Iubál. á s Selle Tubálkaimá krom inych. Piſze też Iozephus/
iż gdy ſie nań żony zmawiáły zábić go/ ſtráſzył ie tym iż kto mie zábije/ ſiedḿ=
dzyeſiąt y ſiedḿ kroć będzye karan/ przeto mu dáły pokoy. Od Enochá poſzedł
Mátuzálem/ ktory był nadłużey żyw miedzy tymi Pátriárchy/ to ieſt 969.Mátuzálem.
lat/ ſiodmego dniá przed potopem pochowan według ſwiętego Ieronimá/ ále
według inych náyduie ſie iż z Enochem oycem záchowan był od potopu. Ten
to Mátuzálem nie chciał domu budowáć/ dowiedzyawſzy ſie iż iedno pięć ſet
lat miał być ná ſwiecie. Od Mátuzálem poſzedł Lámech/ od Lámechá Noe
dzyeſiąty potomek Adámow miedzy Pátriárchy. Lámech. Noe.
¶ Tu Moiżeſz/ nád ine rzecży ſtworzone/ ktore ſie z Boſkiey woley przyrodze=
nim ſwym ſpráwuią/ náznácżył dwie rzecży cżłowieku napotrzebnieyſze wie=
dzyeć w pirwſzych kſięgach ſwoich Geneſis/ to ieſt/ pirwſzy grzech y pirwſzą łá
ſkę.Pirwy grzech/
pirwa łaſká. Pirwſzy grzech/ gdy przyſzedł ná Adámá przez niepoſłuſzeńſtwo/ zá kto=
rym gniew Páńſki/ praca/ y śmierć/ á zá gniewem plagi przyſzły/ iáko ſie oka=
záło napirwey ná Adámie/ gdy go z błogoſłáwieńſtwá ná wielkie vćiſki wy=
gnano/ druga plagá ná wſzytek ſwiát przez potop: Też ná Sodomę/ Gomorę/
y ná rozmáite krole/ ktorzy Páná ſwemi wyſtępki gniewáli. Pirwſzą łáſkę
racżył obiáwić Adámowi/ gdy mu obiecáł z Niewieſciego plemieniá/ to ieſt/
z iego żony Ewy potomká wynidź/ ktory zetrze głowę ich nieprzyiacielowi wę=
żowi/ przez ktorego záſię potym on y iego narod wierzący wezmą vſpráwiedli=
wienie. A ná tych dwoich wſzytko piſmo krześćiáńſkie zależy/ ábowiem w tych
náyduią ſie przykłády figurowáne/ ktore znácżą ludzkie ſyny być niektore w
gniewie Páńſkim/ álbo w boiáźni z grzechu. Niektore w łáſce przez wiárę/
zwłaſzcżá nas Krześćiány/ wſzákże chce áby káżdy ſwoy krzyż nośił przez pra=
cą/ y ćirpliwość.
Potomſtwo Adámowo.
¶ Adam
miał ſtár
ſze ſyny
látá iego
żywotá
930.Kaim
iego ſynEnoch
od kto
regoIrádMáhu=
iábel.Mátu
zálem.Lámech
miał 2.
żenie.Adá vro=
dziłáIábel pá=
ſterzá.Iubál pi=
ſzcżká.Sellá v=
rodziłáTubálka=
im kowa=
lá.Noemę pir
wſzą goſpo
dynią.Abel
zábit.Set
miał
ſynáEnos
od kto
rego lá
tá iego
905.Kainan
látá iego
910.Málá
lehel
895.Iáred
962.Enoch
365.Mátuzálem
969.Lámech
777.Noe
950.
SToi w piſmie ſwiętym/ gdy ſie ludzye pocżę=
li rozmnażać ná zyemi/ widząc ſynowie Boży cory ludzkie (to ieſt
ſynowie Sethowi dzyewki z narodu Kaimowego) iż ſą piękne/
bráli ie ſobie zá żony/ ktorą ſobie ktory obrał. Y rzekł Pan Bog:
Nie będzye mieſzkał moy duch w cżłowiecże ná wieki/ bo ciáło ieſt/ przeto ie=
dno ſto lat á dwádzyeściá cżłowiecżemu żywotowi nadáley zámierzył. Abo=
wiem ná ten cżás potomkowie Kaimowi ták żeńſki narod iáko męſzcżźni byli
dworni/ goſpodarni/ bogáći/ krotofilni/ więcey ſwiátu niż Bogu ſłużyli/ wię=
cey ciáłu niż duſzy folguiąc/ rozmáite rzemioſłá tákież goſpodárſtwá wynáy=
duiąc.Iubál/ Iábál. Iubal Lámechá ſlepego ſyn ten napirwey wynalazł Muzykę. Iábál
drugi ſyn od żony Selle napirwey wynálazł namioty/ pod ktoremi ſiadali pá=
ſąc dobytki. Ten też odłącżył napirwey kozy od owiec/ y ná ſwe cżáſy przypu=
ſzcżáć ſámce ku ſámicam. Tubálkaim drugi ſyn Lámechow/Tubálkaim ten napirwey wy=
myſlił rzemięſło kowalſkie od żelázá/ y co ku walce należy/ theż y málowánie
twarzy cżłowiecżych/ y ine rzecży ktore ſie tylko ku ſwieckim rzecżam ſciągáły.
Noemá záſię corá Lámechowá s Selle vrodzoná/Noemá. wymyſliłá napirwey tkáć
rozmáite rzecży thák z wełny iáko ze lnu/ ábowiem przed tym w ſkorach tylko
chodzili/ ále przez iey ſpráwę potym iuż ſukno dzyáłali. Też oná wynázłá má=
ſło dzyáłáć/ gdyż przed tym iedno mleko iedli á ſery. A ták cokolwiek było trá=
fnego á ſubtelnego miedzy rzemioſły á ſpráwámi/ ku ciáłu tylko należącemi/
od Kaimowych potomkow napirwey poſzło. Z iego theż narodu wyſzli ludzye
wielcy Obrzymowie mocni á walecżni/Gigántes. ktorzy przeſládowáli lud Boży/ to ieſt/
Sethowe potomki/ cżyniąc rozmáite złośći ná ſwiecie (Iozephus piſze iż ſie z
Latawcow pocżęli) widząc thedy Pan Bog (ſwięte piſmo powieda) iż ſie
wielka złość ná zyemi rozmaga miedzy ludźmi/ á ieſzcże więtſza w ſercach ich
ku cżynieniu więtſzych złośći przebywáłá/ z żáłoſcią tego vżywał iż cżłowieká
ſtworzył/ przeto rzekł: Zgłádzę cżłowieká ktoregom ſtworzył/ od oblicżnośći
zyemie/ tákież dobytek/ ptaſtwo/ chrobáctwo/ áby ty złośći zginęły ná potym.
¶ Noe łáſkę Páńſką nálazł przed ocżymá/ ábowiem był ſpráwiedliwy y do=
ſkonáły w ſwoich rodzáioch/ y chodził drogámi Bożemi/ á miał trzech ſynow/
Sem/ Chám/ Iafet.I. Moiżeſzo. w vj. Ale zyemiá byłá ſkáżona przed Pánem Bogiem/ y nápeł
nioná rozmáitey złośći. A gdy widzyał Pan Bog zyemię być ſkáżoną/ bowiem
káżde ciáło ſkáźiło drogę ſwą ná zyemi/ rzekł do Noego: Przyſzedł koniec ká=
żdemu ciáłu przedemną/ nápełnioná ieſt zyemia złośći od oblicża ich/ á ia ie
zágłádzę ná zyemi/ cżyń ſobie okręt zwirzchu przykryty s komorámi/ w ktorym
záchowaſz ſam ſiebie/ żonę/ ſyny z żonámi ich. A ták Noe gdy mu było pięć ſet
lat/ s przykazánia Bożego budował okręt/ iáko go náucżono. Piſze Iozephus
iż mu Pan Bog zámierzył cżás do ſtá á dwádzyeściá lat budowáć/ á w thym
cżáſu Noe buduiąc/ kazał y vpominał ludzi áby powſtáli od złośći/ chcąli á=
by Pan Bog ſwoy gniew racżył odmienić. Oni ſie tylko śmiali z iego okrętu iż
go ná gorze budował/ á ná iego ſłowá niedbáli. Przeto Pan Bog viął 20 lat/
á we ſtu powodź wielką ná ſwiát wypuśćił.
NOách álbo Noe máiąc iuż ſześć ſet lat/ we=
dług roſkazánia á obiáwienia Páńſkiego/ nábrawſzy s ſobą ży=
wnośći y wſzytkich potrzeb/ ktoremiby mogł záchowáć ſwoy ży=
wot s potomki ſwoiemi/ przez then cżás plagi powodzi wielkiey/
wſiadł w okręt z żoną y s ſyny y z żonami ich. Nápuſzcżał theż do okrętu źwi=
rząt/ ptakow/ y wſzytkiego żywego ſtworzenia ktore zyemią żywo było/ cży=
ſtych po ſiedmi par (á to dla ofiáry Pánu Bogu drugie) á niecżyſtych po pa=
rze par ſámcá y ſámicę/ ták źwirząt iáko ptakow/ áby były nád ine záchowáne
ná ſwiecie/ iáko Pan Bog przykazał. A gdy ſiedḿ dni minęły/ w ktorych ſie
Noe ſpráwował w okręcie mieſiącá Kwietniá dniá ſiedmnaſtego/ otworzy=
ły ſie przepáśći morſkie/ á obłoki niebieſkie roſę s ſiebie wypuśćiły/ ſzedł deſzcż
cżterdzyeśći dni y cżterdzyeśći nocy bez przeſtánia/ zálałá wodá zyemię y wſzy=
tko ſtworzenie żywiące ná ſwiecie cokolwiek pod niebem było/Wody ſwiát zá=
lały. okrom Noego
okrętu ktory podnioſłá wodá/ nád wſzytki gory ná ſwiecie cżterdzyeśći łokći/
piſmo ſwięte powieda piętnaſcie łokći. Stałá wodá w mierze dni ſto y pięć=
dzyeſiąt. Wſpámiętał Pan Bog ná Noego y ná wſzytko żywe ſtworzenie v
niego w okręcie/ pocżęłá opadáć wodá/ wypuśćił Noe z okrętu Kruká áby

dał znák ieſli gory widáć/ nie wroćił ſie záſię/ wypuśćił drugiego dniá gołębi=
cę/ ktora gdy nie miáłá gdzye odpocżynąć/ przyleciáłá záſię do okrętu/ po ſie=
dmi dnioch wypuśćił záſię gołębicę z okrętu/ ktora wiecżor przynioſłá do okrę
tu rozgę oliwną z zyelonemi liſtki w noſie ſwoim. Porozumiał Noe iż iuż pá=
dną wody ná zyemi/ cżekał ieſzcże przez drugie ſiedḿ dni niżli wypuſzcżał źwi=
rzętá. Był w okręcie Noe przez wſzytek cżás trzynaſcie mieſięcy ze wſzytkim
domoſtwem ſwoim. Potym okręt ſtánął ná gorze w Ormiáńſkiey zyemi/ go=
rę zową Taurus mons álbo Kordien.Taurus gorá.
¶ Berozus Hiſtorik Káldeyſki naſtárſzy miedzy wſzytkimi Hiſtoriki dziſiey=
ſzego cżáſu ná ſwiecie/ piſze o potopie tymi ſłowy:Berozus. Przed potopem wiele cżá=
ſow álbo wiekow było/ piſáli náſzy Káldeycżycy iż pod gorą Libanem było
miáſto wielkie Enos Gigántow/Libán gorá.
Gigántowie. ktorzy wſzytkiemu ſwiátu mocą pánowáli
od wſchodu ſłońcá do zachodu/ ći dufáiąc ſwoiey śile y vrodzye wielkiey/ wy=
nálawſzy zbroie/ wſzytki zniewolili/ ludzi iedli/ z mátkámi/ dzyewkámi/ dobyt=
kiem ſie mieſzáli/ Bogiem gárdzili/ á ſiebie zá Bogi kazáli chwalić/ y wiele
inych zlośći niewymyſlonych dzyáłáli. Byli też niektorzy co ie s tego wyſtrze=
gáli y przyſzłe plagi powiedáli/ y ná kámieniu textem Káldeyſkim wypiſowá=
li. Oni tego nic niedbáli á s tego ſie śmiali. Był też ieden miedzy nimi w Sy=
riey ſpráwiedliwy cżłowiek z ich narodu/ ktory ſie chronił tych złośći/ á ie o=
ſtrzegał áby ſie vpámiętáli/ á odwodził od rozmáitych zbytkow á okrucień=
twá/ powiedáiąc im przyſzłą plagę powodzi/ ktorą poznał z biegow niebie=
ſkich/ imieniem Noách/ ze trzemi ſyny/ Sam/ Iapet/ á Chem/ żony ich były
Thytea wielka/ Pándora/ Noelá y Noeglá/Thytea.
Pandorá.
Noelá.
Noeglá. ále gdy ná to niedbáli/ cżynił ſo=
bie okręt ná trzy ſtá łokći wzdłuż á pięćdzyeſiąt ná ſzerz/ przed cżáſem 78 lat/
w ktorym y komor nábudował/ iákoby tám miał długo mieſzkáć/ do ktorego
źwirząt y ptakow niektorych mniey/ niektorych więcey nápuſzcżał/ bo ſie ſámy
przezdzyęki ćiſnęły do niego/ widząc wielkość wody s przepáśći morſkich
wrzeć á wylewáć/ gdzye oná wodá ták prętka á gwałtowna zalała wſzytkę zie=
mię nád wſzytki gory ná ſwiecie/ wſzytek rodzay żywy potopiłá/ krom Noego
ſámo oſmego á tych źwirząt s ptaki co były w okręcie. Stánął potym okręt ná
gorze w Armeniey/ s ktorego záſię Noách zwypuſzcżał żywy narod ku roſpło=
dzeniu. Ludzye potym miáſto iednego nabożeńſtwá chodzili do tego okrętu/ á
łupáli ſmołę z niego/ ktorą był okręt poklijł zwirzchu y wewnątrz na pámiątkę
potopu.
¶ Według tego naſtárſzego Hiſtoriká/ náyduie ſie iż od Káldeycżykow Ba=
bilonicy y Zydowie piſmá náwykli/ á od Bábilońcżykow Grekowie z Láćin=
niki/á ſtąd ſie náyduie iż Zydowſkie hiſtorie ſą nadawnieyſze y napewnieyſze.Káldeyſkie pi=
ſmo napirwſze.
Stąd też pobacżono może być/ iż przed potopem Káldeyſkim ięzykiem mowio=
no/ á Káldeyſki zgadza ſie z Zydowſkim máiąc odmiánę niewielką.

Pirwszy wiek świata poczyna
sie od Adama do Noego, według Żydow jest lat
1656, według Euzebiusza lat 2243, według Augustyna
lat 2268, według wykładaczow
Biblijej 2249.
Gdy Pan Bog wszechmogący, będąc w majestacie
swoim przed czasy czasow, wieczny i wszem
chwalebny, poczynał gospodarstwo swoje, jako prawy
ociec czeladny. Na początku stworzył jest niebo
i ziemię, to jest duchowne i cielesne przyrodzenie, i
ochędożył je światłościami: słońcem, miesiącem,
gwiazdami, i co okrąg jego w sobie zamyka ku ozdobie
swej, o czym w Piśmie św. w ty słowa stoi.
W początku stworzył jest Pan Bog niebo i ziemię,
a ziemia była niczemna a prożna, i ciemności były nad przepaściami
wodnymi, a Duch Pański sprawował wody. I rzekł Pan Bog/W I. księgach
Mojżeszowych w I. kapitulum Niebo. Ziemia. „Zstań sie światłość”,
i zstała sie światłość. Uźrzał Pan swiatłość, iż jest dobra, i oddzielił
światłość od ciemności, a mianował światłość dniem, a ciemność nocą, i
zstało sie wieczor i rano pirwszy dzień etc. Postanowiwszy Pan Bog świat
według wolej swej świętej, rozkazał źwirzętom powstać wielkim i małym rozmaitych
osob, i powstały a płodziły sie po wszytkim świecie, a dał im żywność
z ziemie wszytkim, aby potym były ku pożytku wszemu ludu,Dobytek.
Ptacy. niektore ku

pokarmu, niektore ku szatom, niektore ku robocie.Chrobactwo. Takież i chrobactwu wszelkiemu
wodnemu i ziemnemu kazał powstać, i zstało sie tak.
Tu nam Pan okazał moc bostwa swego napirwej w sprawie swej takiej,
ale to nam zatrudnił wiedzieć, jako sie to sprawuje od Niego przyrodzeniem
swoim, bo to nie według ciała dano rozumieć, jedno według ducha przez wiarę,
przez ktorą baczymy szyrokość dobroci Boskiej roźlewać sie hojnie na wszytko
stworzenie Jego. I wierzymy stąd wszytko dobre pojmować od Niego, poruczając
Mu każdą rzecz w Jego moc, nie pytając sie dwornie, On-li stworzył
muchy, chrobactwo, źwirzęta jadowite, drapieżne, bo to z grzechem jest.
Wszytkiemu temu stworzeniu On panuje i rozkazuje, i znaki bostwa swego na
niektorych naznaczył, jako sie okazuje w bazyliszku srogość gniewu swego,
ktory wzrokiem zabija. We lwie moc, ktory sobie przeciwnego umorzy, a pokornemu
łaskawie sie stawi. W ptaku pelikanie wielką dobroć a miłosierdzie
przeciw dzieciom swoim. W ptaku feniksie, ktory nigdy nie umiera, wieczność,
i na wielu inych.
Potym jako dnia szostego osobę człowieczą żywą, rozumną, z sztuki ziemie
stworzył,Adam stworzon ku podobieństwu swemu za osobliwe swe kochanie, i natchnął weń
ducha wiecznego, i zstał sie prętko człowiek z duszą żywą nieśmiertelną. Postanowił
Raj, miejsce rozkoszy miedzy rzekami przyrodzonemi, ktore zową
Pizon, Gangesbłędnie zamiast Gichon. , Eufrates, Tygrys, na wschod słońca, do ktorego napirwej
Adama, pirwszego człowieka przyniosł, aby był od grzechu i śmierci oddzielon,
a w błogosławieństwie na ziemi przebywał w miejscu rozkosznym, a przykazał
mu rzekąc:Nieśmiertelność człowiecza. „Z każdego drzewa tu pożywaj a jedz owoc, ale z tego drzewa
jednego żywotnego niechaj, abowim ktorego dnia by zakusił owocu jego, musiłby
tego dnia umrzeć”. Na ten czas Adamowi nie było rownia na świecie,
przeto Pan Bog rzekł: „Źle jest samemu człowiekowi być, uczyńmy mu towarzysza
jemu ku podobieństwu”. Umorzył tedy Pan Bog Adama snem, a gdy
usnął, wyjął kość z boku jego a napełnił ciałem, a stworzył z niej piękną osobę
żeńską, ktorą gdy uźrzał rzekł: „To jest teraz kość z kości moich i ciało z ciała
mego, będzie wezwana żona, bo z męża wzięta jest,Ewa stworzona Issa virago. dla czego opuści człowiek
ojca i matkę, a przystanie do żony swej, a będą dwoje w jednym ciele”.
Błogosławił im Pan Bog mowiąc: „Rośćcie a mnożcie sie, a napełniajcie ziemię
a posiadajcie ją, a panujcie na niej wszytkim rybom morskim, ptakom i
źwirzętom. Byli oboje nagich Adam i żona, a nie wstydzili sie za to siebie.
Ale czart, ktory był przed tym niedawno zrzucon z nieba dla pychy jego, zazdrością
poruszon, aby Pan Bog przybytkow niebieskich, z ktorych wypędzeni
są, imi nie osadzał, uźrzał Ewę, a ona chodzi po Raju lubując sobie, pokusił
sie pirwej o nię, jakoby mogł przez nię zruszyć a odjąć nieśmiertelność człowieczą,
gdyby przestąpiła swowolnie przykazanie Pańskie, wziąwszy na się osobę
wężową, ktory na ten czas nachytrszy był miedzy źwirzęty, i rzekł k niey: „Czemu
wam Bog zakazował nie ze wszytkich drzew używać owocu rajskiego?”
Rzekła Ewa: „Możem ze wszytkich drzew pożywać, tylko z jednego, co w pośrzodku
Raju jest zakazał nam pożywać, mowiąc, iżbyśmy pomarli zarazem”.
Rzekł wąż: „Nie wierz temu, byście pomarli, bowiem Bog wie, iż ktorego
dnia byście jedli z tego drzewa, otworzyłyby sie wasze oczy na wszytko, a bylibyście
jako bogowie wiedząc złe i dobre.” A tak niewiasta widząc drzewo i owoc
jego przed oczyma cudne i roskoszne, rwała owoc z drzewa zakazanego a
jadła i Adamowi podała,Grzech pirwy. ktory też z nią jadł, i otworzone były oczy ich (iako
czart powiedał), iż uźrzeli nagość swoję. Przeto uczynili sobie winniki z liścia
drzewa figowego. A gdy sie Pan Bog przechadzał po Raju skoro po południu,
pokryli sie Adam i Ewa, Pan Bog zawołał: „Adamie gdzieś jest?”
Adam rzekł: „Głos Twoj, Panie, słyszę, ale wynidź nie śmiem, żem nagi.” Rzekł
Pan: „A ktoć oznajmił, żeś nagi, byś był z drzewa zakazanego nie jadł, nagości by

był nie poznał.” Rzekł Adam: „Miły Panie, ta niewiasta, ktorąś mi dał
za towarzyszkę, pirwej urwała i jadła, potym mnie podała i jadłem takież.”
Rzekł Pan Bog ku niewieście: „Cżemuś to uczyniła?” Ona rzekła: „Wąż mie zdradził,
iżem jadła.” I złorzeczył Pan Bog wężowi, mowiąc: „Bądź przeklęty miedzy
wszytkim stworzeniem żywym na ziemi. Na brzuchu sie smykać będziesz, a
ziemię jeść do śmierci będziesz.Naznaczeny Krystusa Święty Jeronim kładzie oną. Położę nieprzyjaźni miedzy tobą a niewiastą,
i miedzy plemieniem twoim, a miedzy jej takież, a ono podepce głowę twoję,
a ty będziesz na usadzie pięty jego.” Rzekł też ku niewieście: „Rozmnożę nędze
twoje, w boleści rodzić będziesz, a pod mocą mężową będziesz.” Rzekł też ku
Adamowi: „Iżeś wolał żony słuchać, niżli mnie, a jeść z drzewa zakazanego, złorzeczona
ziemia w uczynku twoim, cirnie a oset będzie tobie rodziła, gdy na
niej będziesz pracował, nie da tobie owocu doskonałego, w pocie osoby swej
będziesz pożywał chleba twego, aż sie wrocisz do ziemie, z ktorej jesteś wyszedł,
abowiem proch jesteś i w proch sie obrocisz.” Już miał Adam umrzeć zarazem
i w proch sie obrocić, skąd poszedł, według sprawiedliwości, by go był
Pan obietnicą swoją z łaski swej nie wskrzesił znowu, aby potomkowie jego oglądali
dziwną sprawę Pańską i majestat Jego wielki na świecie będąc.
I wezwał Adam żonę swoję Ewą, to jest matką wszytkich rzeczy żywych.
Zrządził im Pan Bog odzienie i wygnał z Raju mowiąc:Wygnan Adam z Raju. „Oto Adam zstał
sie jednym z nas, wiedząc złe i dobre. Przeto snadź niechaj posle rękę swoję,
aby z drzewa żywota urwała owoc, aby jadł z niego a był żyw na wieki.” A wyrzuciwszy
je, osadził przed Rajem rozkoszy anioły Cherubin i ognisty miecz ustawiczne,
aby strzegli drogi drzewa żywotnego. Drzewo żywotne jest dwoje,
jedno wiedzenia złego i dobrego, a w tym sie stary zakon najduje, ktory zawżdy
z grzechem jest, bo go żadny wypełnić nie może, gdyż go Adam w Raju
będąc, mając ciało błogosławione, wypełnić nie mogł, a coż my dziś w tym
grubym ciele zarażonym grzechem mamy jemu dosyć czynić. Drugie drzewo żywotne
jest Pan Krystus, ktory nam przyniosł poselstwo dobre, zakon łaski, z
ducha a z wody odnowiony krześcijanom wierzącym Jemu. Jako Adam nas
był umorzył, tak zasię Krystus ożywił, o czym w świętym Piśmie szyrzej stoi.
Co sie tycze węża tego, ktory zdradził Adama, Żydowie uczeni nie zową go być
czartem, jedno prosto wężem (oni zową Azazael) tak to wykładając: wszelkie
ciało nasze z przyrodzenia jest grube, a cokolwiek jest przy nim źle sprawionego,
bywa to wężowi na pokarm, ktory jest pan ciała i krwie, i książę tego świata,
w Lewityku zowie go książę opuściałych, ktoremu też powiedziano w I.
księgach Mojżeszowych: „Ziemię będziesz jadł po wszytki dni żywota twojego.” A Izajasz:
„Proch chleb twoj”, to jest ciało nasze z ziemie stworzone, poki nie będzie
przemieniono w lepsze, tak aby dalej nie było wężowi, ale Bogu sprawione,
to jest, z cielesnego w duchowne przemienione. Według słow Pawła Św.: „Posiano
w ziemię, co jest cielesnego, ale wstanie, co jest duchownego”, wszyscy wstaną,
ale sie nie wszyscy odmienią, bo drudzy zostaną na wieczny pokarm wężowi.
Tę to tedy materyją grubą ciała pokarm wężow śmiercią precz składamy,
ktora potym w lepsze sie nam obroci czasu zmartwychwstania, a już sie to błogosławieństwo
okazało na niektorych w tym żywocie sprawą Pańską: Enochu,
Eliaszu, Mojżeszu, ktorych ciała są przemienione w przyrodzenie duchowne.
Ci uszli tej skazy cielesnej, to jest, nie zstali sie pokarmem wężowi.
Wyszedszy z Raju Adam smutny z żoną swą cieszyli sie przyrodzonemi krotofilami
ziemskiemi, straciwszy wieczne a zmieniwszy dziewiczy stan, poznał
cielesnie żonę swoję Ewę. A tak lata piętnastego od stworzenia ich urodził sie
im pirwszy syn Kain z siostrą Kalmaną bliźnięta,Kain. z ktorą sie potym oddał w
małżeństwo, dopuścił im tego Pan Bog dla rzadkości ludzi na ten czas, po
drugich piętnaście lat urodził sie im drugi syn Abel z Delborą dziewką.Abel.
Abel był dobry, sprawiedliwy, cnotliwy, bojący sie Boga, a około pasienia
dobytka sie obierał, z ktorego mleko i pirworodne dobytki Panu Bogu ofiarował.

Ale Kaim był zły, łakomy, zadrościwy, około rolej sie obierał, z ktorej
też Panu dziesięcinę dawał, ale Pan Bog wdzięczniej ofiarę AbelowęDziesięcina.
przyjmował, gdy sie sama zażegała, niż Kaimowę, co ją sam zapalał. Z tej
przyczyny Kaim miał złe serce przeciw bratu Abelowi, dla czego Pan Bog
k niemu mowił: „Czemu sie gniewasz, izaż nie weźmiesz zapłaty, kiedy będziesz
dobrze czynił? Ale jeśli źle, wnet przed tobą grzech będzie. Wszakże w twojej
mocy jest grzech uczynić albo sie go ustrzedz, to jest, wolnoć oboje uczynić,
wszak nad obiema panujesz.” Zajrząc łaski Pańskiej Kaim Abelowi, rzekł k
niemu: „Wynidźmy precz na pole”, a tam powstał przeciw bratu Kaim i zabił
go.Mężobojstwo pirwsze. Potym Pan Bog rzekł k niemu: „Gdzie jest twoj brat Abel?” Ktory odpowiedział
jakoby z gniewu: „Nie wiem Panie. Azażem ja strożem brata mego?”
Rzekł Pan k niemu: „Coś udziałał? A to głos krwie brata twego woła do
mnie z ziemie. Przeklętym będziesz zbiegiem i biegunem na ziemi.” Rzekł
Kaim ku Panu: „Więtsza jest złość moja, niźlibych odpuszczenie zasłużył, każdy
kto mie najdzie zabije mie.” Rzekł mu Pan Bog: „Nie tak będzie, nie. Ale
każdy, ktory zabije Kaima, siedmiorako będzie karan.” Włożył znak Pan Bog
na Kaima trzęsienie głowy. Rozpacz.
Wyszedł tedy Kaim od obliczności Bożej, a szedł na wschod słońca i mieszkał
tam. A gdy sie rozpłodził, wprawował syny swoje na łotrostwa a drapiestwa
(jako Jozefus pisze), iż ze złego nabycia panował, i potomki swoje wszytkich
chytrości nauczył, i założył granice ziemie od wielkiego morza, założył
też miasto wielkie, ktore od syna Enocha przezwał Enochią, ktore mury obtoczył,
Enochiaa tam wszytki potomki swoje przywiodł. Abowiem na ten czas ludzie
byli grubi a prości, a nago chodzili, nie mając obrony przeciw źwirzętom ani
ptakom drapieżnym, ani od zimna odzienia, a tam sobie od tych nieprzezpieczności
obrony jakie mogły być na ten czas napirwej wymyślali, takież szopy,
doły, z chrostu, z trzciny, z ziemie sobie budowali, aby przez to żywoty ich przezpieczniejsze
były.Mojżesz. w IV. A tak (jako święty Augustyn pisze) z tych dwu synow Adamowych,
ty dwie mieście początek napirwej wzięły, ziemskie i niebieskie,
ziemskie sobie obrał Kaim przez pracą łakomstwa na wschod słońca Enochią,
a Abel niebieskie przez ofiarę własnego żywota.Dwoje miasto. A to był napirwszy męczennik,
ktory Kościoł Boży założył napirwej własną ofiarą, trwając w swojej
sprawiedliwości do ostatniego czasu żywota.
Obaczywszy Adam grzech swoj, ktorym obraził Pana swojego, iż nie tylko
nad nim, ale i nad potomki jego Pan Bog srogość okazuje, ustawił sobie ciężkie
pokuty i z żoną, ktorymi by zasię swego Stworzyciela mogli ubłagać. Przeto
Pan Bog raczył nań łaską swoją zasię weźrzeć, iż nie tylko mu pod moc dał
wszytkimi rzeczami władnąć na świecie, albo prorockiego ducha mieć, wiedząc
przyszłe rzeczy albo wszelkie nauki, ale i świętą Ewanjeliją,Adam prorok. to jest, poselstwo
dobre obiecał posłać wszemu ludu na zbawienie z jego potomstwa, to
jest, Pana Krystusa, ktory miał przydź na świat a zetrzeć głowę jego nieprzyjaciela
węża chytrego.Świętej Ewanjelijej naznaczenie. Stąd napirwej święta Ewanjelija wzięła początek, w
ktorej wszyscy krześcianie mamy mieć nadzieję pewnego zbawienia, jako ten
Adam miał, bo w jego pokutowaniu srogim, nie mogł go już więcej czart nigdy
namowić k swej wolej. Piszą też doktorowie niektorzy, iż Adam napirwej
był stworzon w Syriej na gruncie Damaszku, zową campi Damasceni,
i na ty miejsca zasię przyszedł, gdy był z Raju wypędzon.Adam gdzie stworzon. W tym też Damaszku
była Judea ziemia żydowska od Jeruzalem czterzy dni chodu, ziemia obfita
i rozkoszna prawie pośrzod świata. Tam w tym Damaszku mieście święty
Paweł okrzczon od Ananiasza.
Adam mając lat dziewięć set i trzydzieści, wezwał
k sobie żony i dzieci, opowiedział im rychłą śmierć swoję, prosząc ich a upominając,
aby żyli w bojaźni Bożej,
a drogami jego chodzili, a z Kainem
synem żadnego towarzystwa nie mieli,
mowiąc że żadna rzecz zła dobrym
sie opłacić nie może, jedno złym.
Powiedał też, iż Pan Bog miał dwie
pladze wielkie na świat spuścić, jednę
przez wodę, drugą przez ogień
dla złości ludzkich, zatym skonał.Adam umarł. Adamow pogrzeb.
Pogrzeb jego gdzie był rozmaicie powiedają.
Egisipus pisze, iż w Ebronie
Arbee w grobie marmorowym,
gdzie też potym patriarcha Jakob pochowan z żoną i z syny. Drudzy piszą na
gorze Kalwaryjej, gdzie Pan Krystus cirpiał nad jego grobem. Abowiem Krystus
jest wtory Adam, jako przez pirwszego śmierć, tak przez wtorego żywot
przyszły. A z tym sie stosują słowa apostolskie, gdzie mowi: „Powstań! Czemu
śpisz? Powstań od śmierci, już cie Pan Krystus ożywił i oświecił.” Przeto u nog
Krystusowych bywa znaczona głowa Adamowa pod krzyżem od malarzow.
Lata od stworzenia pirwszego człowieka 230.Wtory narod Pana Krystusow. Urodził
sie syn Adamowi imieniem Set, po zabitym Abelu, a po Kaimie zbiegu.
Ten Set był sprawiedliwy i swoje potomki dobrym obyczajom nauczał,
przeto spokojnie w swej ziemi mieszkał. Ten napirwej od ojca swego Adama
przewykł naukom i pismu, przygody powiedział, ktore na świat miały przydź,
przeto był uczynił w Syryjej dwa słupy, jeden ceglany, drugi kamienny, dla
powodzi kamienny, a dla ognia cegielny, by sie nie skaziły, na ktorych napisał
ty przygody albo plagi, ktore miały przyść na świat, aby sie ludzie chronili złości
na świecie. Ceglany sie skaził, ale kamienny jeszcze i dziś stoi. A tak ten Set
napirwej ludziom ukazał drogę ku pismu i gwiazdarskim naukom na świecie.
Był żyw lat 105. Z niego poszli ci święci patriarchowie: Enos, syn, ktory napirwej
począł chwalić modlitwami Pana Stworzyciela swojego,Enos. Narod trzeci. od tego Enosa
poszedł Kainan,Narod czwarty. od ktorego poszedł Malalehel, od ktorego poszedł Jared,
od Jareda Enoch,Malalehel. Jared. Narod piąty. ten to prorokował w ty słowa: „Oto przyszedł Pan w
mocy świętych Jego, sądzić wszytki z niemiłościwych uczynkow ich.” Tego to Enocha
Pan Bog raczył wziąć od obliczności ludzkiej, a postawić go w Raju
za jednego stroża w ciele zupełnym, a będzie tam aże do sądnego dnia.Enoch wzięt do Raju. Tego
czasu był Lamech, szosty potomek Kaimow, zły a obyczajow skażonych, k temu
ślepyLamech Kaimow. Abowiem Pan Bog ustawił był małżeństwo Adamowi o jednej żenie
mowiąc: „a będą dwoje o jednym ciele”. Ale ten Lamech napirwej dwie żenie
miał nad ustawę Boską, jedna była Ada, druga Sella.Ada. Sella. Ten to Lamech zabił
pradziada Kaima tym obyczajem (jako pisze Jozefus). Kazał sie chłopcu
wieść w pole wziąwszy strzelbę, jaką na ten czas mieli, aby źwirzę zabił, nie dla
jedzenia, bo na ten czas ludzie mięsa nie jadali, ale dla skorek na kożuchy. Kaim
też w chrościku dybał na źwirz, chłopiec mnimając by źwirzę, nawiodł mu
strzelbę na ono miejsce. Gdy strzelił, Kaima trafił i zabił, a gdy sie dowiedział
rozgniewał sie, zabił też i chłopca, iż mu kazał strzelić.Kaim zabit. A gdy sie nawrocił do
żon narzekał mowiąc: „Zabiłem Kaima w swą ranę, a chłopię na swą potępę,
siedmiorę pomstę wezmę o Kaima, a o mie wezmą siedmdziesiąt i siedm”. Pomstę
swoję, to jest: Kaimow siodmy potomek był Lamech, a Lamech miał ze
dwu żon potomkow 77. Wszyscy przez plagę powodzi zginęli. Miał syny z żony
Ady Jabal i Jubal,Jabal, Jubal. a z Selle Tubalkaima krom inych. Pisze też Jozefus,
iż gdy sie nań żony zmawiały zabić go, straszył je tym, iż kto mie zabije, siedmdziesiąt
i siedmkroć będzie karan, przeto mu dały pokoj. Od Enocha poszedł
Matuzalem, ktory był nadłużej żyw miedzy tymi patriarchy, to jest 969Matuzalem.
lat, siodmego dnia przed potopem pochowan według świętego Jeronima, ale
według inych najduje sie, iż z Enochem ojcem zachowan był od potopu. Ten
to Matuzalem nie chciał domu budować, dowiedziawszy sie, iż jedno pięćset
lat miał być na świecie. Od Matuzalem poszedł Lamech, od Lamecha Noe
dziesiąty potomek Adamow miedzy patriarchy. Lamech. Noe.
Tu Mojżesz, nad ine rzeczy stworzone, ktore sie z Boskiej wolej przyrodzenim
swym sprawują, naznaczył dwie rzeczy człowieku napotrzebniejsze wiedzieć
w pirwszych księgach swoich Genesis, to jest pirwszy grzech i pirwszą łaskę.
Pirwy grzech, pirwa łaska. Pirwszy grzech, gdy przyszedł na Adama przez nieposłuszeństwo, za ktorym
gniew Pański, praca, i śmierć, a za gniewem plagi przyszły, jako sie okazało
napirwej na Adamie, gdy go z błogosławieństwa na wielkie uciski wygnano.
Druga plaga na wszytek świat przez potop. Też na Sodomę, Gomorę,
i na rozmaite krole, ktorzy Pana swemi występki gniewali. Pirwszą łaskę
raczył objawić Adamowi, gdy mu obiecał z niewieściego plemienia, to jest,
z jego żony Ewy potomka wynidź, ktory zetrze głowę ich nieprzyjacielowi wężowi,
przez ktorego zasię potym on i jego narod wierzący wezmą usprawiedliwienie.
A na tych dwoich wszytko pismo krześciańskie zależy, abowiem w tych
najdują sie przykłady figurowane, ktore znaczą ludzkie syny być niektore w
gniewie Pańskim, albo w bojaźni z grzechu. Niektore w łasce przez wiarę,
zwłaszcza nas Krześciany, wszakże chce, aby każdy swoj krzyż nosił przez pracą,
i cirpliwość.
Potomstwo Adamowo.
Adam miał starsze syny lata jego żywota 930.Kaim jego synEnoch od ktoregoIradMahujabel.Matuzalem.Lamech miał 2. żenie.Ada urodziłaJabel pasterza. Jubal piszczka. Sella urodziłaTubalkaim kowala. Noemę pirwszą gospodynią. Abel zabit. Set miał synaEnos od ktorego lata jego 905.Kainan lata jego 910.Malalehel 895.Jared 962.Enoch 365.Matuzalem 969.Lamech 777.Noe 950.
Stoi w Piśmie świętym, gdy sie ludzie poczęli
rozmnażać na ziemi, widząc synowie boży cory ludzkie (to jest
synowie Setowi dziewki z narodu Kaimowego), iż są piękne,
brali je sobie za żony, ktorą sobie ktory obrał. I rzekł Pan Bog:
„Nie będzie mieszkał moj duch w człowiecze na wieki, bo ciało jest”. Przeto jedno
sto lat a dwadzieścia człowieczemu żywotowi nadalej zamierzył. Abowiem
na ten czas potomkowie Kaimowi tak żeński narod jako mężczyźni byli
dworni, gospodarni, bogaci, krotofilni, więcej światu niż Bogu służyli, więcej
ciału niż duszy folgując, rozmaite rzemiosła takież gospodarstwa wynajdując.
Jubal, Jabal. Jubal, Lamecha ślepego syn, ten napirwej wynalazł muzykę. Jabal,
drugi syn od żony Selle, napirwej wynalazł namioty, pod ktoremi siadali pasąc
dobytki. Ten też odłączył napirwej kozy od owiec, i na swe czasy przypuszczać
samce ku samicam. Tubalkaim, drugi syn Lamechow,Tubalkaim ten napirwej wymyślił
rzemięsło kowalskie od żelaza, i co ku walce należy, też i malowanie
twarzy człowieczych, i ine rzeczy ktore sie tylko ku świeckim rzeczam ściągały.
Noema zasię, cora Lamechowa z Selle urodzona,Noema. wymyśliła napirwej tkać
rozmaite rzeczy tak z wełny jako ze lnu, abowiem przed tym w skorach tylko
chodzili, ale przez jej sprawę potym już sukno działali. Też ona wynalazła masło
działać, gdyż przed tym jedno mleko jedli a sery. A tak cokolwiek było trafnego
a subtelnego miedzy rzemiosły a sprawami, ku ciału tylko należącemi,
od Kaimowych potomkow napirwej poszło. Z jego też narodu wyszli ludzie
wielcy Obrzymowie, mocni a waleczni,Gigantes. ktorzy prześladowali lud Boży, to jest,
Setowe potomki, czyniąc rozmaite złości na świecie (Jozefus pisze, iż sie z
Latawcow poczęli). Widząc tedy Pan Bog (święte Pismo powieda), iż sie
wielka złość na ziemi rozmaga miedzy ludźmi, a jeszcze więtsza w sercach ich
ku czynieniu więtszych złości przebywała, z żałością tego używał, iż człowieka
stworzył, przeto rzekł: „Zgładzę człowieka, ktoregom stworzył, od obliczności
ziemie, takież dobytek, ptastwo, chrobactwo, aby ty złości zginęły na potym.”
Noe łaskę Pańską nalazł przed oczyma, abowiem był sprawiedliwy i doskonały
w swoich rodzajoch, i chodził drogami Bożemi, a miał trzech synow,
Sem, Cham, Jafet.I. Mojżeszowa w VI. Ale ziemia była skażona przed Panem Bogiem, i napełniona
rozmaitej złości. A gdy widział Pan Bog ziemię być skażoną, bowiem
każde ciało skaziło drogę swą na ziemi, rzekł do Noego: „Przyszedł koniec każdemu
ciału przede mną, napełniona jest ziemia złości od oblicza ich, a ja je
zagładzę na ziemi, czyń sobie okręt zwirzchu przykryty z komorami, w ktorym
zachowasz sam siebie, żonę, syny z żonami ich.” A tak Noe, gdy mu było pięćset
lat, z przykazania Bożego budował okręt, jako go nauczono. Pisze Jozefus,
iż mu Pan Bog zamierzył czas do sta a dwadzieścia lat budować, a w tym
czasu Noe budując, kazał i upominał ludzi, aby powstali od złości, chcąli, aby
Pan Bog swoj gniew raczył odmienić. Oni sie tylko śmiali z jego okrętu, iż
go na gorze budował, a na jego słowa nie dbali. Przeto Pan Bog ujął 20 lat
a we stu powodź wielką na świat wypuścił.
Noach albo Noe mając już sześćset lat według
rozkazania a objawienia Pańskiego, nabrawszy z sobą żywności
i wszytkich potrzeb, ktoremiby mogł zachować swoj żywot
z potomki swojemi, przez ten czas plagi powodzi wielkiej,
wsiadł w okręt z żoną i z syny, i z żonami ich. Napuszczał też do okrętu źwirząt,
ptakow i wszytkiego żywego stworzenia, ktore ziemią żywo było, czystych
po siedmi par (a to dla ofiary Panu Bogu drugie), a nieczystych po parze
par samca i samicę, tak źwirząt jako ptakow, aby były nad ine zachowane
na świecie, jako Pan Bog przykazał. A gdy siedm dni minęły, w ktorych sie
Noe sprawował w okręcie, miesiąca kwietnia dnia siedmnastego otworzyły
sie przepaści morskie, a obłoki niebieskie rosę z siebie wypuściły, szedł deszcz
czterdzieści dni i czterdzieści nocy bez przestania, zalała woda ziemię i wszytko
stworzenie żywiące na świecie cokolwiek pod niebem było,Wody świat zalały. okrom Noego
okrętu, ktory podniosła woda, nad wszytki gory na świecie czterdzieści łokci,
Pismo święte powieda piętnaście łokci. Stała woda w mierze dni sto i pięćdziesiąt.
Wspamiętał Pan Bog na Noego i na wszytko żywe stworzenie u
niego w okręcie, poczęła opadać woda, wypuścił Noe z okrętu kruka, aby

dał znak, jeśli gory widać, nie wrocił sie zasię, wypuścił drugiego dnia gołębicę,
ktora gdy nie miała gdzie odpoczynąć, przyleciała zasię do okrętu, po siedmi
dnioch wypuścił zasię gołębicę z okrętu, ktora wieczor przyniosła do okrętu
rozgę oliwną z zielonemi listki w nosie swoim. Porozumiał Noe, iż już padną
wody na ziemi, czekał jeszcze przez drugie siedm dni niżli wypuszczał źwirzęta.
Był w okręcie Noe przez wszytek czas trzynaście miesięcy ze wszytkim
domostwem swoim. Potym okręt stanął na gorze w ormiańskiej ziemi, gorę
zową Taurus Mons albo Kordien.Taurus gora.
Berozus, historik kaldejski nastarszy miedzy wszytkimi historiki dzisiejszego
czasu na świecie, pisze o potopie tymi słowy:Berozus. „Przed potopem wiele czasow
albo wiekow było, pisali naszy Kaldejczycy, iż pod gorą Libanem było
miasto wielkie Enos Gigantow,Liban gora. Gigantowie. ktorzy wszytkiemu światu mocą panowali
od wschodu słońca do zachodu. Ci dufając swojej sile i urodzie wielkiej, wynalawszy
zbroje, wszytki zniewolili, ludzi jedli, z matkami, dziewkami, dobytkiem
sie mieszali, Bogiem gardzili, a siebie za bogi kazali chwalić, i wiele
inych złości niewymyślonych działali. Byli też niektorzy, co je z tego wystrzegali
i przyszłe plagi powiedali, i na kamieniu tekstem kaldejskim wypisowali.
Oni tego nic nie dbali, a z tego sie śmiali. Był też jeden miedzy nimi w Syryjej
sprawiedliwy człowiek z ich narodu, ktory sie chronił tych złości, a je ostrzegał
aby sie upamiętali, a odwodził od rozmaitych zbytkow a okrucieństwa,
powiedając im przyszłą plagę powodzi, ktorą poznał z biegow niebieskich,
imieniem Noach, ze trzemi syny, Sam, Japet, a Chem, żony ich były
Tytea wielka, Pandora, Noela i Noegla,Tytea. Pandora. Noela. Noegla. ale gdy na to nie dbali, czynił sobie
okręt na trzysta łokci wzdłuż a pięćdziesiąt na szerz, przed czasem 78 lat,
w ktorym i komor nabudował, jakoby tam miał długo mieszkać, do ktorego
źwirząt i ptakow niektorych mniej, niektorych więcej napuszczał, bo sie sami
przez dzięki cisnęły do niego, widząc wielkość wody z przepaści morskich
wrzeć a wylewać, gdzie ona woda tak prętka a gwałtowna zalała wszytkę ziemię
nad wszytki gory na świecie, wszytek rodzaj żywy potopiła, krom Noego
samoosmego a tych źwirząt z ptaki, co były w okręcie. Stanął potym okręt na
gorze w Armenijey, z ktorego zasię Noach zwypuszczał żywy narod ku rozpłodzeniu.
Ludzie potym miasto jednego nabożeństwa chodzili do tego okrętu, a
łupali smołę z niego, ktorą był okręt poklijł zwirzchu i wewnątrz na pamiątkę
potopu.”
Według tego nastarszego historyka najduje sie, iż od Kaldejczykow Babilonicy
i Żydowie pisma nawykli, a od Babilończykow Grekowie z Łacinniki,
a stąd sie najduje, iż żydowskie historie są nadawniejsze i napewniejsze.Kaldejskie pismo napirwsze.
Stąd też pobaczono może być, iż przed potopem kaldejskim językiem mowiono,
a kaldejski zgadza sie z żydowskim mając odmianę niewielką.