Ojczyzna nasza była urodzajną winnicą
Do czasu,
Gdy napadły na nią
Plemiona Mosocha i plemiona Cedru,
I szarańcza Rahab.
Nasza ziemia jest gorzka od krwi.
Wprawdzie nie wiemy, dlaczego Bóg
Upodobał sobie te wzgórza i niziny
Na miejsce goryczy i na miejsce krwi,
Ale wierzymy,
Że skoro Jego wybór
Padł na naszą ziemię,
Spełni ona
W niezbadanych zamysłach Bożych
Mądre i głębokie przeznaczenie.
Niech będzie błogosławiona
Cierpiąca ziemia
W swoim czasie.

Od wielu, wielu dni
Trwa w mieście akcja przeciw Żydom.

Gestapowcy i esesmani
Gonią po mieście,
Tropią i wyszukują ofiary.

Rozbijają bramy i drzwi,
Wywalają okiennice,
A do piwnic i mieszkań
Wrzucają ręczne granaty.
Ziemia nie może udźwignąć nadmiaru krwi,
Ziemia nie może udźwignąć nadmiaru ognia.

Dogasają ostatnie pożary w getcie.
Nikt nie odróżnić spalonej belki
Od spalonego człowieka.

Mówią, że Born kieruje akcją.

Mówią, że Born własnoręcznie zabija ludzi.

Już od kilku dni nie było go w klasztorze.

Przyjdzie.

Na pewno przyjdzie.

Żal mi przeora.

Bardzo się postarzał.

Osiwiał.

Przeor jak zwykle w każde rano siada
W konfesjonale i czeka na ludzi,
Pragnących Bogu spowiadać swe grzechy.
Lecz próżno czeka, bo nikt spośród wiernych
Kolan nie zgina przed jego obliczem.

Człowiek zwykł często sądzić po pozorach,
Bowiem pozory ułatwiają sąd
Tym, którzy lubią rzecz z wierzchu oceniać,
Zwłaszcza że ludzka natura, skażona
Trucizną grzechu, chętnie odnajduje
W winie bliźniego własne oczyszczenie.

Wierzę w uczciwość przeora i w czystość
Jego intencji, ale nie rozumiem,
Po co Born składa ojcu przeorowi
Częste wizyty, które – jak wiemy –
Sieją niepokój w mieszkańcach miasteczka
I są przyczyną plotek i potwarzy.
Wydaje mi się, że nastała pora,
Byśmy z przeorem szczerze pomówili.

Mówić nie będę. Nie widzę powodu.
Mam do przeora ślepe zaufanie.

Niech mnie Bóg broni przed podejrzeniami.
Ja także w pełni ufam przeorowi.
Ale nie o nas chodzi, lecz o imię
Klasztoru. Ludzie zowią nas zdrajcami.

Cóż robić, ojcze? I to znieść musimy.

Często się zdarza, że moi znajomi,
Gdy ich przypadkiem spotykam na mieście,
Krok przyspieszają lub szybko przechodzą
Na drugą stronę ulicy, i czynią
To z taką trwogą, jakby usłyszeli
Klekot kołatki w trędowatej dłoni.

Zdejm z nas, o Boże, ten ciężar doświadczeń.

Benedicite – –

Benedicite.

Oculi omnium – –

In te sperant, Domine, et tu das illis escam in tempore opportuno.
Aperis tu manum tuam et imples omne animal in benedictione.

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto – –

Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeulorum. Amen.

Kyrie eleison – –

Christe eleison, Kyrie eleison.

Amen.

Amen.

(

Przepraszam…

Żyd! Żyd!

Tak. Żyd.

Skąd się pan tutaj wziął? Jezus Maryja! Co pan tu robi!?

Przeskoczyłem przez mur w ogrodzie.
Wszedłem do klasztoru bocznymi drzwiami.
One były otwarte.

Skąd pan jest?

Z miasta. Stamtąd, z dołu.

Pan uciekł?

Tak. Kto tu jest przeorem?

Ja jestem przeorem.

Nic od dwóch dni nie jadłem.
Jestem bardzo głodny.
Bałem się iść między ludzi…

Dajcie mu jeść.

Niech pan usiądzie. Proszę się posilić.

Czy – – No, to ja już pójdę.

Czy ja mam odejść?

Czy ja mam odejść? Gdy jestem ogolony,
Nie wyglądam na Żyda. Nie bójcie się.
Gdy się ogolę – –

Mój nos nie jest garbaty, a moje wargi
Nie są grube. Moje oczy są niebieskie.
Spójrzcie, niebieskie, o, niebieskie

Jesteśmy tylko ludźmi.

Biednymi ludźmi.

Takimi jak pan.

Dlaczego człowiek jest zawsze nie przygotowany
Na przyjście swojej ostatniej godziny?

I Bóg przeżywał trwogę
W ogrodach Gethsemani.

A czoło Jego było pokryte potem.

Nigdy nie wiadomo, kiedy otwierają się
Przed człowiekiem ogrody Gethsemani.

Jesteśmy tylko ludźmi.

Biednymi ludźmi.

Takimi jak pan.

O, pomóż nam, Boże,
Stojący w ogrodach Getshemani,
Jak wśród płonących snów.

Jesteśmy tylko ludźmi.

Biednymi ludźmi.

Takimi jak pan.

O, ileż razy patrzyłem w oczy człowieka
I widziałem w jego oczach własny grób
Lub w najlepszym razie miłosierdzie.
Kupione za ostatni grosz. Zyskowne miłosierdzie.
Gdy uciekałem z płonącego getta,
Jakaś kobieta wskazała mi ten klasztor
I szepnęła, że tutaj mieszkają
Dobrzy ojcowie, którzy nędznemu Żydowi
nie odmówią schronienia. Tak powiedziała.
A mnie się zdawało, że to był głos
Wysłannika Pana. Ale Pan
Dzisiaj nie wysyła aniołów.

Niech pan nie odchodzi!

Niech pan zaczeka!

Co robić?

Co robić?

Niech pan zaczeka!

Niech pan zaczeka!

Po co?

Boże, nachyl ucho
Na głos naszych modlitw.

Boże, uczyń, abyśmy nie upadli
Na tej trudnej drodze.

I nie oddali cesarzowi tego,
Co jest Boskie.

Niech nam Chrystus przebaczy
Tę chwilę słabości.

Niech nam Chrystus przebaczy
Tę chwilę trwogi.

Niech nam Chrystus przebaczy
Zapatrzenie w siebie.

Niech nam Chrystus przebaczy
Oziębienie serca.

Dajcie mu habit. Niech będzie jednym z nas.

Damy mu habit. I będzie jednym z nas.

Przyjechał!

Znów przyjechał!

Dzień dobry.

Dzień dobry.

Przejeżdżając obok klasztoru,
Kazałem szoferowi zatrzymać samochód.
Cóż dobrego u ciebie, mój drogi przeorze?

Dziękuję.

Zaraz dalej pojadę. Mam wiele roboty.
Ale wieczorem wracając do miasta,
Wstąpię do ciebie na tradycyjny sympozjon.

Jak tu u was jest zimno. Nie palicie w piecach?
A może nie macie opału na zimę?

Nie mamy.

Dlaczego nic mi o tym nie mówiłeś?
Jutro każę ci przysłać kilka wozów z węglem.

Dziękuję. Nie przysyłaj. Węgla nie przyjmiemy.

Dlaczego?

Nam węgiel nie jest potrzebny.

Wolicie marznąć?

Tak.

Dlaczego?

Modlitwy łatwiej dochodzą do nieba,
Gdy się je zmawia w nieogrzanych ścianach.

Tak sądzisz?

Nie sądzę. Jestem tego pewien.

Wolę z tobą rozmawiać w ciepłym refektarzu.
Jutro całe miasto wylegnie na ulicę,
By podziwiać węgiel zwożony do klasztoru.
Wszyscy powiedzą, że ojcowie cieszą się
Poparciem Borna, które sobie wyprosili
U Boga żarliwą modlitwą i ascezą.
To wielka propaganda dla waszego Boga
I po trochę też dla mnie, bo przecież
Bardzo przyjemnie być narzędziem w rękach Opatrzności.
Często się dziwię, skąd się bierze we mnie
Ta nieposkromiona słabość do ciebie,
Dlaczego tak chętnie tutaj przychodzę
Na rozmowy z człowiekiem, który
Jest właściwie moim zaciętym wrogiem.

Nie jestem twym wrogiem.

Nie udawaj baranka.

Nie jestem twym wrogiem. Jestem wrogiem zła – –

– – które jest we mnie. To chciałeś powiedzieć.
Nadałbym ci chętnie tytuł niebieskiego
Doktora za tę genialną zdolność,
Za pomocą której nawet nienawiść
Oblekasz w piękny kształt miłości.
Zawsze podziwiałem w tobie umiejętność
Sprytnego maga, który umie
Nagłym ruchem ręki wyjmować króliki
I ptaki z kieszeni.

Ale mimo to byłem w owych czasach
Mniej wnikliwy od ciebie. Nie umiałem
Przewidzieć, że pod czerwoną sutanną
Mego przyjaciela, pokornego kleryka
Z Collegium Germanicum, bije serce
Przyszłego komendanta – –

Nie umiałeś wierzyć.

Moje zwątpienie było mym zwycięstwem.

Nad kim?

Nad tobą.

Czy warto było tracić wiarę w Boga,
Aby odnieść zwycięstwo nad takim robakiem
Jak ja?

Bóg, który zeszedł do mnie z biblijnych wersetów,
Zagrodził mi drogę do mojego narodu.
Jego niebo legło w poprzek mojej historii.
Spaliłem niebo jak suknię zadżumionych,
Zamknąłem me modlitwy jak oczy umarłych
Przed pustynnym Bogiem, który powiewając
Liturgicznymi chustami, chciał skruszyć
I rzucić na kolana mą godność człowieczą!
Bóg obrzezany! Wrzaskliwy psalmista!
Zwątpiłem o Nim, by uwierzyć w Niemcy!

Uwierzyłeś w czarne szubienice,
Jak kruki kraczące na horyzoncie,
Uwierzyłeś w groby – –

Na co czekasz?

Cóż za dziwne pytanie? Na nic nie czekam.
Lubię z tobą rozmawiać, lubię dyskutować,
Po prostu lubię przebywać w twoim towarzystwie,
Chociaż niechętnie wracam pamięcią do czasów
Naszej młodości. Zawsze czułem do ciebie
Wiele sympatii.

Pamięci nie zabijesz.

Ilekroć stoję nad zbiorowym grobem
I strzałami z browninga dobijam Żydów,
Każdy z nich ma twarz rzymskiego kleryka,
Szeleszczącego czerwoną sutanną
Wśród ukrzyżowanych mitów.

Jesteś bardzo rzeczowy.

Zajęty.

Czym?

Klasztorem i modlitwami.

Za kogo się modlisz?

Za ciebie.

O nawrócenie?

Tak. I za tych, którzy giną tam, na dole.

Za Żydów.

Za wszystkich. Tego prawa nie możesz mi odebrać.

Przed czym?

Kilkudziesięciu Żydów wymknęła się z miasta
I zbiegło w okoliczne lasy i pola.
Uprzedzam cię, mój drogi, byś się nie dał skusić
Uczuciu litości i nie udzielił zbiegom
Schronienia, gdyż nie miałbym wówczas żadnych
Możliwości, aby ratować ciebie i klasztor.
Musiałbym postąpić ściśle według rozkazów,
Które otrzymałem od mojej komendy.

Czy przemawia przez ciebie troska o klasztor?

Ten problem omówimy wieczorem.
Gdy wracając z obławy na Żydów,
Zatrzymam się w klasztorze. Wprawdzie wiem,
Że każde moje odwiedziny są dla ciebie
Przyczyną wielu utrapień, trosk i niepokojów,
Ale tak bardzo sobie cenię nasze spotkania,
Że nie mogę i nie chcę z nich zrezygnować.
To wielka dla mnie przyjemność,
Móc z tobą prowadzić uczone rozmowy
I wymieniać poglądy na mądre tematy.
Bądź zdrów. Do widzenia wieczorem.

Eee, dajmy spokój tym głupim przesądom.
Jestem i koniec.

Jak pani tutaj weszła? Kto panią tu wpuścił?

(

Uklękłam przed figurą Matki Boskiej, która
Stoi w bocznej nawie.
Ciężki sznur pereł zwisa z Jej szyi.
Po co umieszczacie na ołtarzu
Bezcenne klejnoty, perły i złoto?
Przecież one odrywają ludzi od modlitwy
I każą im myśleć o doczesnych dobrach.

Jeżeli ktoś naprawdę pragnie się modlić – –

To jest bluźnierstwo.

Bluźnierstwo – – bluźnierstwo – –
Gdy wam coś nie dogadza,
Ukrywacie się wstydliwie za bluźnierstwem.
Jak za parawanem. Te perły są piękne,
chociaż straciły blask i są matowe,
Ale jubilerzy mówią, że perła
Na żywym ciele znów wraca do życia.
Te perły bardzo mi się podobają.
Pragnę je otrzymać z zacnych rąk przeora.
Za wszystkie brzydkie słowa,
Które przeor wygłaszał przeciw mnie z ambony.

Ja? Przeciw pani?

To było przed wojną. Przeor nie pamięta?
Przeor niemal mnie wyklął. Przeor wtedy mówił
Że jestem ladacznicą, zarazą i bagnem.
Już nawet nie potrafię powtórzyć tych słów,
Których przeor w gniewie przeciw mnie używał.
(

Pani jest chyba szalona. Nie wiem
Czy mam bardziej podziwiać pani tupet czy cynizm.
Rzeczywiście kilkakrotnie wygłaszałem
Przed wojną z ambony kazania
Przeciw dziewczętom lekkich obyczajów,
Ale nie panią miałem na myśli,
Bo nic o pani istnieniu nigdy nie słyszałem.
Mówiłem ogólnie, tak jak się mówi
O wielu bolączkach społecznych,
Które pragniemy uleczyć.
Nikogo nie wyklinałem ani na nikogo
Nie rzucałem kamieniem.
Dziś panią widzę po raz pierwszy raz w życiu.
Nie wiem, kim pani jest. Nie znam pani nazwiska – –

Czy pani jest przy zdrowych zmysłach?

Czy mogę zapalić papierosa?

Pytałem panią o to na wstępie rozmowy.
Czy ma to coś wspólnego z celem pani wizyty?

Tak.

Słucham.

Przeskoczyłam przez mur klasztorny, a potem
Weszłam do kościoła, skąd przez zakrystię
Tylnymi schodami – –

Czy nikt tą samą drogą nie wszedł do klasztoru?

Skąd mogę o tym wiedzieć?

Widziałam Żyda, który przeskoczył przez mur
I ukrył się w kościele. Przerażonym wzrokiem
Wodził dokoła, a sądząc, że go nikt nie widzi,
Przez zakrystię wbiegł tutaj, na piętro.
Czekałam na niego przy bocznym ołtarzu,
Ale nie wyszedł. Co przeor o tym sądzi?

Żyd? W naszym klasztorze? Pani chyba bredzi!

A może byśmy poszli poszukać go, ojcze?

Kogo mam szukać? Żyda? Gdzie mam szukać Żyda?
Żaden Żyd tu nie przyszedł. Nic nie wiem o Żydzie.

Czy przeor gestapowcom też prawdy nie powie?

Proszę wyjść! Proszę natychmiast wyjść!

Ale przeor jest wojowniczy.

Proszę natychmiast opuścić klasztor!

Już wkrótce zacznie się
Radosne owocowanie krzyża.
Będzie to wielka chwila w naszym życiu,
Może właśnie owa,
Na której przyjście
Czekaliśmy tak długo,
Może nawet po to urodziliśmy się,
By ją dzisiaj przeżyć,
Może właśnie ona jedna
Jest celem
Naszego istnienia na ziemi.
Mówię: może,
Albowiem nie wiem,
Czy tak jest na pewno,
Ale ponieważ żyjemy po to,
By przyświadczyć istnieniu Boga,
Miejmy zawsze w pamięci
Owoce krzyża,
Abyśmy potem nie mieli
Wyrzutów sumienia,
Że przeoczyliśmy
Czas naznaczony.

Cierpiąc za Chrystusa,
Jesteśmy współtwórcami świata,
Dlatego przygotujmy się na cierpienie,
Na niesprawiedliwość,
Na krzywdę,
Na szaleństwo mężów ciemności,
I nie pytajmy, dlaczego tak się dzieje,
Bo każde pytanie jest trwogą i niepewnością,
Ale nie spełnieniem.

Jest jesień.
Z głębi ogrodów i sadów
Krzyczą psalmy Dawida
I płaczą usta Sybilli.

Już wkrótce z naszych modlitw
Poczną opadać pierwsze owoce
I rozpocznie się sąd
Nad chodzącymi drzewami.
Woda w stawach zmarszczy się
Pod powiewem przelatujących aniołów,
Którzy będą krążyć nad nami
W poszukiwaniu żeru.

Jesteśmy nadzy i bezimienni.
Dopiero śmierć nada naszemu życiu
Właściwe imię.

Wtedy będą nadane
Nowe i właściwe imiona
Wszystkim dobry uczynkom i wszystkim zbrodniom,
I wszystkim łzom, i wszystkim uśmiechom,
I wszystkim tronom, i wszystkim szubienicom,
I wszystkim skarbom, i wszystkim śmietnikom,
I wszystkim owcom, i wszystkim kozłom,
I wszystkim żebrakom, i wszystkim bogaczom,
I wszystkim zwierzętom, i wszystkim rzeczom,
I tymi imionami będą wzywane wszystkie popioły

W dzień gniewu,
W dzień owocobrania.

Jesteśmy gotowi, ojcze przeorze,
Na dzień owocobrania.
Pamiętamy, że Chrystus po śmierci
Objawił się biednej kobiecie
W stroju sadownika,
Prawdopodobnie na dowód,
Że dzieje człowieka toczą się
Pomiędzy dwoma drzewami —
Poznania i krzyża.
Wyciągamy dłonie do krzyża,
Na którym Chrystus zawisł przed wiekami.
Bóg jest dojrzałym owocem krzyża.
Bóg jest obfitym owocem krzyża.
Bóg jest błogosławionym owocem krzyża.
Bóg jest szczodrym owocem krzyża.
Zrywamy ten owoc w czas owocobrania
W krzyżowym sadzie.

O nic nie pytam
I nie chcemy poznawać.
Wierzymy, i dlatego rozumiemy,
Że mądrość człowieka mieści się
Na przecięciu ramion świętego krzyża,
Tam gdzie droga niebiosów
Mądrze przecina się z drogą ziemi.

Bóg jest nieskończony i wieczny,
Ale Jego granicą i doczesnością
Jest człowiek żyjący na ziemi.
Dlatego błogosławimy
Żywy Owoc żywota Madonny
I okrwawiony Owoc martwego krzyża.
Amen.

Amen.