Stempowski Stanisław

Komentarz w edycji korespondencji Anny Kowalskiej i Marii Dąbrowskiej:

(1870-1952), publicysta, tłumacz, działacz społeczny, minister Ukraińskiej Republiki Ludowej; od 1927 r. był partnerem życiowym M. Dąbrowskiej. W 1888 r. rozpoczął studia w Instytucie Weterynaryjnym w Dorpacie. Działał w tym czasie w rosyjskich kołach socjalistycznych, nawiązujących do idei narodnictwa. Za tę działalność został aresztowany w 1893 r., uwięziony w Rydze, później przeniesiony do Dyneburga i Kijowa, a następnie skazany na trzy lata dozoru policyjnego w majątku Szebutyńce na Podolu, gdzie przebywał ze swoją żoną, Marią. W 1897 r. zamieszkał w Warszawie. W latach 1900–1902 pracował w redakcji „Prawdy”. W 1902 r. należał do założycieli pisma „Ogniwo”, które współredagował do 1905 r. Współpracował z PPS. W latach 1906–1917 przebywał w rodzinnym majątku w Winikowcach na Podolu. W 1917 r. należał do założycieli i został przewodniczącym (do 1918) Polskiej Centralizacji Demokratycznej (w Ukrainie). W 1919 r. powrócił do Warszawy; w 1920 r. został ministrem rolnictwa, potem zdrowia w rządzie Ukraińskiej Republiki Ludowej. Działał aktywnie w kilku organizacjach proukraińskich. Od 1924 r. do wybuchu wojny był kierownikiem referatu bibliotecznego Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych; tam poznał Marię Dąbrowską. W drugiej połowie lat dwudziestych był nieformalnym doradcą premiera Kazimierza Bartla. Od 1932 r. brał udział w pracach Instytutu Gospodarstwa Społecznego i współredagował jego wydawnictwa pamiętnikarskie. Od 1933 r. był wieloletnim prezesem Towarzystwa Polsko‑Ukraińskiego. Od 1921 r. należał do wolnomularstwa, w latach następnych był jego czołowym działaczem; w 1923 r. piastował godność wielkiego sekretarza Wielkiej Loży, w 1924 r. i w latach 1926–1928 wielkiego mistrza, w marcu 1938 r. wystąpił z masonerii („uśpił się”). Podczas II wojny światowej współpracował z pismem „Polska Walczy”. Warszawę opuścił w październiku 1944 r. i po krótkim pobycie w obozie przejściowym w Pruszkowie zatrzymał się w Zduńskiej Dąbrowie. W lipcu 1945 r. powrócił do stolicy. Po śmierci Stanisława Stempowskiego Maria Dąbrowska opublikowała jego pamiętniki spisane podczas wojny (S. Stempowski, Pamiętniki 1870–1914, wstęp: M. Dąbrowska, Wrocław 1953).

Osoba

Stempowski Stanisław

Komentarz w edycji korespondencji Anny Kowalskiej i Marii Dąbrowskiej:

Relacje 5

Osoba

Fragmenty z tym bytem 105

Szablony użycia 31